در روزگاری که قهرمانها بیش از حد تصویر میشوند و کمتر روایت، مرتضی سرهنگی در کتاب «قاسم»، تصمیم میگیرد از سردار سلیمانی نه اسطورهای تبلیغاتی، که انسانی زنده و ملموس بسازد. در روزگاری که قهرمانها را بیشتر بر بنرها میسازند تا در کتابها، مرتضی سرهنگی با کتاب «قاسم»، یادمان میآورد که قهرمان واقعی، پیش از آنکه اسطوره شود، انسان است. این کتاب تازهترین اثر از نویسندهای است که چهل سال است با کلمات، حافظه جنگ را زنده نگه داشته؛ مردی که نه برای حماسهسازی، بلکه برای حقیقتگویی مینویسد. مرتضی سرهنگی نامی آشنا برای تمام آنهایی است که با ادبیات دفاع…
در ۹۵ سالگیاش فیلم ساخته است: هیئت منصفهٔ شمارهٔ دو (Juror #2). فیلم را لابهلای لیست بلندبالای کارهای ماندهٔ این سفرم دیدم. تکهتکه. راه دیگری نداشتم. بهشت(Eden) را هم همینطور دیدم. و حسن آقاجانی شاکی شد که این چه مدل فیلمدیدنی است و بهشت را باید در پردهٔ سینما دید؛ یکسره و ال و بل. بعد که اوضاعم را گفتم که این روزها یا باید اینطور فیلم ببینم، یا کلاً بیخیال فیلمدیدن بشوم، حداقل این شد که شکایتش را پس گرفت. هرچه، مسئلهام این دو تا فیلم نبود. هیئت منصفهٔ شماره دو، بازیگری دارد که دیدنش من را کشاند وسط…
خب بالاخره تمام شد. بیش از ذهنیتم طول کشید: ۸ روز. هفتهٔ پیش، کتاب را از توی کارتنهای کتاب توی انباری – چون در خانه جا نداریم – بیرون کشیدم و توی چمدان گذاشتم تا در نجف بخوانم. و هشت روز طول کشید. سه روز بیشتر از تصور اولیهام. با این حال میارزید. قبلتر از این، «مدیریت توجه» را دم دست گذاشته بودم. چند باری تلاش کردم تا تمامش کنم و نشد. بینامتنِ کتاب آنقدر زیاد بود که پردازش مغزیام انرژی برای جلو رفتن نداشت. برای همین سراغ این یکی رفتم. احتمالا شما هم مثل من، هزار راه را برای…
در عصر جنگهای چندلایه و روایتمحور، نبرد دوازدهروزهٔ ایران و رژیم صهیونیستی، صرفاً یک تقابل نظامی محدود نبود؛ بلکه آزمونی تمدنی برای بازتعریف حافظهٔ دفاعی ملت ایران بود. رویدادی که اگر در سطح راهبردی ثبت و در قالب مفاهیم بنیادین صورتبندی نشود، در حافظهٔ ملی محو خواهد شد و میدان معنا، بار دیگر، به روایت رقیب واگذار میشود—حتی اگر پیروز شود. در این میدان کوتاه و فشرده، سه مؤلفهٔ درهمتنیده قابل تفکیک بود: ۱. تهاجم سازمانیافتهٔ یک رژیم دارای بازدارندگی هستهای، ۲. پاسخ چندلایه، مرحلهمند و مهارشدهٔ جمهوری اسلامی، ۳. تثبیت تصویر عقلانیت بازدارندهٔ ایران در افکار عمومی منطقه و…
در سپهر سیاسی امروز، وقتی سخن از «ایران» به میان میآید، نباید نگاه را تنها محدود به مرزهای جغرافیایی یا یادگارهای تاریخی آن کرد. ایران، بهعنوان یک واحد تمدنی زنده و پویا، مجموعهای است از لایههای فرهنگی، اعتقادی، زبانی و رفتاری که در دل تحولات پیدرپی، همواره بازتعریف شده و میشود. این بازتعریف، حاصل یک اراده تاریخی است؛ ارادهای که گاهی در سیمای شاعری چون فردوسی دیده شده، گاهی در ساختار سیاسی صفویه، و امروز در رویکرد تمدنی رهبر نظام اسلامی قابل ردگیری است. هویت افزوده؛ از شاهنامه تا ولایت نقش فردوسی در تثبیت زبان فارسی و نقش صفویه در…
در یک دهه اخیر، اندیشکدهها، هستههای سیاستگذاری و نهادهای تصمیمیار با شتاب در ساختار جمهوری اسلامی گسترش یافتهاند. گرچه این روند در ظاهر نشانه نهادینهسازی عقلانیت سیاستی و اتکای حاکمیت به الگوهای سیاستگذاری عمومی (Public Policy) است، اما در واقع بخشی از پروژهای مهارکننده است؛ پروژهای برای جذب و مدیریت انرژیهای سیاسی نسل جدید انقلابی و سوق دادن آنها به عرصهای خنثی از سیاست. از دهه ۱۳۹۰ به بعد، همزمان با تعمیق شکافهای اجتماعی و بروز اعتراضات مختلف، جمهوری اسلامی بهجای گشودن راه مشارکت در سیاست (Politics)، جوانان نخبه و دغدغهمند را به سمت حوزه سیاستگذاری (Policy) سوق داد. در…
در میانهٔ بحرانهای پساجنگ، مصاحبهی علی لاریجانی نه یک گفتوگوی صرف، که یک نمایش اقتدار نرم بود. او نه در مقام یک نظامی، نه در جایگاه یک خطیب، بلکه در نقش یک سیاستورز آرام و کارکشته ظاهر شد که پس از چند دهه که در متن و حاشیهٔ ساختار قدرت تنفس کرده، حالا به زبان «اطمینان» سخن میگوید. ۱. زبان صیقلیافتهٔ سیاست لاریجانی استاد مهندسی گزارههاست. او واژههایی را انتخاب میکند که نه شوری ایجاد میکند، نه التهاب میسازد، اما ذهن مخاطب را تسخیر میکند. او «فروپاشی ذهنی» نمیسازد؛ بازسازی آرام ذهن سیاسی را دنبال میکند. از تهدیدی که به…
امروز بخش قابل توجهی از اقدامات دشمن در قالب یک سناریوی مکمل و پشتیبان دنبال میشود؛ سناریویی که بهجای درگیری مستقیم، بر ایجاد «ناامنیهای پراکنده»، «برهم زدن انسجام ملی» و «تشدید شکافهای هویتی و سیاسی» تمرکز دارد. آنچه در حال وقوع است، صرفاً مجموعهای از تحرکات پراکنده نیست؛ بلکه بخشی از راهبردی بزرگتر است که بر مبهمسازی مرز میان جنگ و صلح، امنیت و ناامنی، و دوست و دشمن استوار است. در چنین فضایی، واقعیتها و نشانهها بهعمد در هم آمیخته میشوند تا جامعه را در حالت سردرگمی و تردید نگه دارند. در این چارچوب، تحریک جریانهای تجزیهطلب، دامنزدن به…
آنچه این روزها تجربه میکنیم، صرفاً «جنگ کلاسیک» یا حتی «نبرد رسانهای» نیست؛ بلکه با یک عملیات روانی چندلایه، مهندسیشده و طولانیمدت روبهرو هستیم که تقابل نظامی آشکار، تنها یکی از ابزارهای آن است، نه تمام ماجرا. برای درک مختصات این سناریو، سه سطح درهمتنیده را باید همزمان دید: ۱. سطح راهبردی: معماری ادراک هدف اصلی طراحان، بازآفرینی حس فروپاشی حتمی در ذهن مخاطبان داخلی و خارجی است؛ ساخت تصویری از «نظمی که در آستانه فروپاشی است». به همین دلیل، از هر رویداد سخت—موشکباران، ترور، حمله سایبری—بهمثابه سندی برای اثبات این روایت استفاده میکنند. جنگ، صرفاً نمایشی مهیب است تا…
در روزهایی که جنگ به دروازههای ایران رسیده و نظم ژئوپلیتیکی منطقه در حال فروپاشی است، برخی در داخل کشور، با لحنی گلایهآمیز یا مطالبهگرانه میپرسند: «امت اسلامی کجاست؟ چرا کسی به کمک ما نمیآید؟» این پرسش اما، بیش از آنکه نشانهٔ دغدغهای اصیل باشد، بازتابی است از نبود خودآگاهی تاریخی. بسیاری از همین پرسشگران، طی سالهای گذشته با ترویج دوگانههای کاذب میان «ملت» و «امت»، ترجیح مرزهای ملی بر پیوندهای فراملی را عقلانیتی راهبردی معرفی کردهاند؛ و با تقلیل منافع ملی به چارچوبهای سرزمینی، هرگونه کنش همبستگیمحور فراملی را مزاحم توسعهخواهی داخلی یا تهدیدی برای پروژههای هویتسازی ملی تلقی…
گزارشهای متعدد امنیتی و رسانهای نشان میدهد آنچه در روزهای اخیر از سوی دشمن طراحی و اجرا شد، فراتر از یک عملیات نظامی محدود یا اقدام تلافیجویانه بود. این اقدام بخشی از یک سناریوی چندلایه و هدفمند برای فروپاشی ساختاری جمهوری اسلامی محسوب میشد. در این طرح، هدف صرفاً انهدام چند پایگاه یا وارد آوردن ضربهای تاکتیکی نبود؛ طراحیها بر آن بود که با یک یورش غافلگیرکننده و همزمان، شریانهای حیاتی کشور در سه حوزهٔ کلیدی—نظامی، علمی و سیاسی—مورد هدف قرار گیرد. گزارشها حکایت از وجود لیستهایی از چهرههای کلیدی، جدول زمانبندی دقیق و عملیاتهایی هماهنگشده دارد که قرار بود…
آقای محمد فاضلی نوشتهاند: «در این جنگ مشخص شد مردم ایران از خواننده لسآنجلسی محروم از دیدار میهن تا فیلسوف مسلمان رانده شده از وطن، از منتقد مسلمان زندان رفته و زجر کشیده تا فعال اقتصادی سکولار به ستوه آمده از حکمرانی بد، بر محور ایران متحد میشوند، اما امتگرایی چنین ظرفیتی برای اتحاد ایرانیان ندارد.» ایشان در تحلیل خود از «امتگرایی» دچار چند خطای مفهومی و تاریخی است که لازم است به آنها اشاره شود. ۱. مغالطهی جایگزینی امتگرایی با ایرانگرایی آنچه در حوادث اخیر شاهد آن هستیم، همدلی طیفهایی از جامعه ایران حول مسائل ملی است. اما نتیجه…
دوازده روز نبرد مستقیم میان ایران و رژیم صهیونیستی، نه پایان یک جنگ بلکه آغاز مرحلهای جدید در نظم امنیتی منطقه بود. برخلاف بسیاری از تحلیلها، آنچه اهمیت دارد نه تعداد موشکها یا میزان تخریب، بلکه تغییری است که در محاسبات دشمن اتفاق میافتد. باید با دقت و صراحت گفت: ایران شکست نخورد، اما هنوز بازدارندگی قطعی هم ایجاد نکرده است. بسیاری از مقامات نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی که دستور مستقیم عملیاتهای ترور را صادر کردهاند، همچنان در امنیت کامل هستند. این وضعیت بهروشنی نشان میدهد که هزینهٔ اقدام برای دشمن هنوز آنقدر بالا نرفته که تصمیم به توقف…
تمیم البرغوثی پیامی منتشر کرده است که اگرچه در قالب یک تحلیل جنگی نوشته شده، اما بهوضوح فراتر از تحلیل است: این پیام، یک مانیفست تمدنی است؛ صدایی از قلب جغرافیای دردمند فلسطین که اکنون به عقلانیتی در تراز ژئوپلیتیک جهانی تبدیل شده است. برخلاف تحلیلهای روزمرهای که در آنها از شکست یا پیروزیهای تاکتیکی سخن گفته میشود، البرغوثی تصویری ترسیم میکند از یک نبرد نهایی، یک رویارویی صفر و یکی که پایان آن، نه صرفاً تعیینکننده سرنوشت فلسطین، بلکه تعیینکننده آینده کل منطقه است. او میگوید: آزادی کامل ممکن است؛ بهشرط آنکه برخی از ما، برخی دیگر را تنها…
در روزهای گذشته، تحلیلهایی دربارهی احتمال جنگ مستقیم میان ایران و رژیم صهیونیستی منتشر شده که بیشتر از آنکه ارزیابیهای امنیتی باشند، تابلویی سیاه، یکطرفه و آخرالزمانی از آیندهٔ ایران ترسیم میکنند: از بمباران اتمی تهران و ورود قطعی آمریکا گرفته تا فروپاشی شبکههای امنیتی، پخش پیام تسلیم از صداوسیما، و حرکت گروههایی چون منافقین برای تسخیر شهرها. شش خطای جدی در این مدل تحلیلها را مرور کنیم: ۱. ایران فقط دیپلماسی نیست در بسیاری از این سناریوها، ایران بهعنوان کشوری تصویر میشود که جز دیپلماسی اخلاقمحور و امید به جامعه جهانی، ابزاری برای دفاع از خود ندارد. در حالیکه…
بایگانی سالانه
موضوعات وبلاگ
- تأمّلات و تحمّلات (۱۵۵)
- رسانه و ارتباطات (۸۸)
- زنان و خانواده (۲۷)
- فرهنگ و جامعه (۵۱)