آنچه این روزها تجربه می‌کنیم، صرفاً «جنگ کلاسیک» یا حتی «نبرد رسانه‌ای» نیست؛ بلکه با یک عملیات روانی چندلایه، مهندسی‌شده و طولانی‌مدت روبه‌رو هستیم که تقابل نظامی آشکار، تنها یکی از ابزارهای آن است، نه تمام ماجرا. برای درک مختصات این سناریو، سه سطح درهم‌تنیده را باید هم‌زمان دید: ۱. سطح راهبردی: معماری ادراک هدف اصلی طراحان، بازآفرینی حس فروپاشی حتمی در ذهن مخاطبان داخلی و خارجی است؛ ساخت تصویری از «نظمی که در آستانه فروپاشی است». به همین دلیل، از هر رویداد سخت—موشک‌باران، ترور، حمله سایبری—به‌مثابه سندی برای اثبات این روایت استفاده می‌کنند. جنگ، صرفاً نمایشی مهیب است تا…
شهریور ۱۳۹۱ مطلبی نوشتم با تیتر: آیا مسئولین فیلترینگ، امنیت ملی را دچار مخاطره کرده‌اند؟ مطلبی که در سایت گرداب(مرکز بررسی جرائم سازمان یافته سایبری سپاه) نیز منتشر شد، ولی توسط کارگروه فیلترینگ دستور حذفش داده شد. بعد از حدود ۱۳ سال، کمی بازنویسی‌اش کردم. … یک: جرم‌انگاری یا تهدید امنیتی؟ مطابق ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای، «انتشار یا در دسترس قراردادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه ای» جرم تلقی می‌شود که برخی با تفسیر موسع از آن فیلترینگ را هم ذیل دسترسی غیر مجاز قرار می‌دهند.» جاین سیاست قضایی که در توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای…
تمیم البرغوثی پیامی منتشر کرده است که اگرچه در قالب یک تحلیل جنگی نوشته شده، اما به‌وضوح فراتر از تحلیل است: این پیام، یک مانیفست تمدنی است؛ صدایی از قلب جغرافیای دردمند فلسطین که اکنون به عقلانیتی در تراز ژئوپلیتیک جهانی تبدیل شده است. برخلاف تحلیل‌های روزمره‌ای که در آن‌ها از شکست یا پیروزی‌های تاکتیکی سخن گفته می‌شود، البرغوثی تصویری ترسیم می‌کند از یک نبرد نهایی، یک رویارویی صفر و یکی که پایان آن، نه صرفاً تعیین‌کننده سرنوشت فلسطین، بلکه تعیین‌کننده آینده کل منطقه است. او می‌گوید: آزادی کامل ممکن است؛ به‌شرط آنکه برخی از ما، برخی دیگر را تنها…
در سال ٢٠٢١ گفتم که «آزادی کامل ممکن است». سپس، زمانی که این جنگ در سال ٢٠٢٣ آغاز شد، اعلام کردم که روند آن آغاز شده است. و اکنون می‌گویم که آزادی نزدیک شده و فرصت ایران برای پیروزی—اگر برخی از ما برخی دیگر را تنها نگذارند—بیش از شانس اسرائیل است؛ حتی اگر ایالات متحده از آن حمایت کند. چند دقیقه صبوری کنید، آنچه را می‌گویم، خودتان قضاوت کنید. نخست آنکه، این جنگ نیازمند پایداری است و ایران از این منظر توانمندتر از اسرائیل است. ایران از نظر وسعت سرزمینی و جمعیت، بزرگ‌تر است و فشار نظامی بر آن، منجر…
در مواجهه با بحران‌ها، سیاست رسانه‌ای نظام‌های سیاسی معمولاً میان دو رویکرد قرار می‌گیرد: شفافیت کامل یا انسداد کامل. در جمهوری اسلامی نیز این دوگانه در سال‌های اخیر به‌طور جدی تجربه شده است: یا از بازتاب وقایع جلوگیری شده، یا در موارد معدودی، برخی پوشش‌ها به‌صورت مدیریت‌شده و محدود انجام گرفته است. اما به نظر می‌رسد این وضعیت میانه، که نه شفاف است و نه قاطعانه مسکوت، بیشترین آسیب را به اعتماد عمومی وارد کرده است. برای تبیین این مسئله، می‌توان دو الگوی متفاوت را مقایسه کرد: الگوی رسانه‌ای حماس، با همهٔ نقدهای موجود، در حوزهٔ نبرد رسانه‌ای بسیار فعال…
گزارشی که اخیراً پریزاد نوبخت در بی‌بی‌سی فارسی منتشر کرد، صرفاً یک خبر نبود؛ یک آینه بود. آینه‌ای از تفاوتی بنیادین در مواجههٔ رسانه‌ای دو طرف ماجرا. در این گزارش، به‌روشنی دیده می‌شود که چگونه رژیم صهیونیستی در نخستین ساعات پس از حمله موشکی ایران، با سرعت و دقت، روایت خودش را فعال کرد: 📸 تصاویر باکیفیت، 🎙 حضور آزادانه خبرنگاران، 🎤 اظهارنظر سریع مقامات، 📰 پوشش هم‌زمان رسانه‌های معتبر جهانی. در نقطه مقابل، حادثه‌ای مشابه در بیمارستان فارابی کرمانشاه، نه تصویر روشنی داشت، نه روایت منسجمی، نه بازتابی جهانی. چند عکس تیره از تلفن‌های همراه مردم، و خبری که…
در بسیاری از موارد، میان «عملیات روانی» و «جنگ روایت‌ها» خلط صورت می‌گیرد؛ در حالی که این دو، با وجود برخی شباهت‌های سطحی، در ماهیت، ابزار و کارکرد تفاوت‌های بنیادینی دارند. عملیات روانی به‌معنای بهره‌گیری از شگردهایی مانند شایعه‌سازی، تهدید، القای ترس یا ناامیدی است و معمولاً در پی اثرگذاری مقطعی و تاکتیکی بر مخاطب خاص است. اما جنگ روایت‌ها به‌معنای ساخت و تثبیت یک داستان منسجم و باورپذیر است؛ روایتی که بتواند حوادث را معنا دهد، قهرمان و ضدقهرمان خلق کند، گذشته را تفسیر نماید و آینده را جهت‌دار سازد. تفاوت اساسی اینجاست که عملیات روانی همچون شلیک لحظه‌ای…
رژیم صهیونیستی، با دقت و سرعت، در حال شکل‌دادن به روایتی خاص از حملهٔ ایران است: روایتی که هدف آن، نه صرفاً جلب ترحم، بلکه تغییر قضاوت مخاطب منطقه‌ای و بین‌المللی درباره مشروعیت پاسخ ایران است. در این روایت، ایران نه یک کنشگر دفاعی، بلکه کشوری بی‌محابا و بی‌توجه به غیرنظامیان تصویر می‌شود. اجزای این تصویرسازی، بسیار حساب‌شده انتخاب شده‌اند: ▫️ مسجدی که ترکش خورده؛ ▫️ مهدکودک یا مدرسه‌ای که گفته می‌شود آسیب دیده؛ ▫️ عروسی که با لباس سفید، به حاشیه بزرگراه گریخته. این‌ها تصادفی نیست. این‌ها المان‌های کلاسیک در روایت جنگ علیه غیرنظامیان‌اند؛ دقیقاً همان چیزهایی که افکار…
کاربران فضای مجازی، نه از سر بی‌تفاوتی، بلکه در واکنش به اشباع اطلاعاتی و فرسایش اعتماد رسانه‌ای، بسیاری از کانال‌های دریافت پیام را بی‌صدا کرده‌اند یا به زودی خواهند کرد. در هفته‌ها و روزهای پیشِ رو، این وضعیت احتمالاً تشدید خواهد شد: کاربران با بار شناختی مضاعف مواجه خواهند بود؛ سیلی از داده‌ها، بدون امکان تفکیک میان واقعیت و جعل. نه به منابع رسمی اطمینان کامل وجود خواهد داشت، و نه به روایت‌های موازی. در کنار این وضعیت، باید در نظر گرفت که دسترسی به اینترنت نیز ممکن است با محدودیت‌های شدیدتری، مثل همین چند روز، روبه‌رو شود، که خود…
در نبردی که میان ایران و رژیم صهیونیستی آغاز شده، میدان جنگ دیگر فقط مرزها و آسمان‌ها نیست. این یک جنگ ترکیبی است؛ بخشی از آن در ذهن و روان ما جریان دارد. اگر این درگیری ادامه‌دار شود – که چندان هم دور از انتظار نیست – میزان تاب‌آوری ما در برابر اخبار، استرس‌ها، شایعات، ترس‌ها، دلهره‌ها و فرسایش روانی، نقشی حیاتی در حفظ انسجام اجتماعی و امنیت ملی ایفا خواهد کرد. تاب‌آوری صرفاً صبوری نیست؛ مهارتی است که باید آموخت، انتخابی است که باید آگاهانه انجام داد و ضرورتی است که نمی‌توان از آن چشم پوشید. برای تقویت تاب‌آوری…
مصرف مداوم، پرشتاب و بی‌هدف اخبار، لزوماً به معنای به‌روز بودن یا برخورداری از سواد رسانه‌ای نیست. در عصر اشباع اطلاعات، غرق شدن در جریان پرحجم داده‌ها بدون غربالگری تحلیلی، نه تنها به افزایش آگاهی منجر نمی‌شود، بلکه می‌تواند به اختلال در نظام اولویت‌بندی ذهنی و کاهش قدرت تصمیم‌گیری منجر گردد؛ پدیده‌ای که از آن با عنوان «آشفتگی شناختی» یاد می‌شود. در وضعیت جنگ روایت‌ها و بمباران خبری، مهارت اصلی نه در مصرف بیشتر، بلکه در انتخاب هوشمندانه، تحلیل دقیق و زمان‌بندی صحیح برای مواجهه با اطلاعات است. خواندن خبر، نیازمند فاصله‌گذاری راهبردی، حساسیت تحلیلی، و تکیه بر منابع معتبر…
هشتگ‌زدن‌های سازمانی و تکراری، در بهترین حالت صرفاً به گسترش یک شبکهٔ بسته و دورهمی می‌انجامد؛ شبکه‌ای که اغلب در فضای واقعی تأثیر چندانی ندارد. آنچه امروز به آن نیاز داریم، محتوای اصیل، قابل‌فهم و اقناع‌کننده است؛ محتوایی که بنویسد، تبیین کند، و مخاطب را جدی بگیرد. به‌جای تکثیر کلیشه‌های تشکیلاتی، به محتوای مؤثر اکانت‌های مستقل و کم‌تر دیده‌شده ضریب بدهید؛ اما نه صرفاً از سر رفاقت تشکیلاتی، بلکه با حمایت واقعی، هدفمند و تحلیل‌محور. عبور از حلقه‌های بسته، به گسترش واقعی شبکهٔ ارتباطی میان علاقه‌مندان به امنیت ایران می‌انجامد. و از همه مهم‌تر: درگیر شدن با اکانت‌هایی که امنیت…
در بازنشر اخبار و تصاویر مربوط به جنایات رژیم صهیونیستی، لازم است میان «نمایش مظلومیت» و «تکثیر ترس» تمایز قائل شویم. رژیم اشغالگر صهیونیستی در جنگ شناختی علیه ملت‌های منطقه، به شدت نیازمند تزریق احساس ناامنی و استیصال در افکار عمومی ایران است. انتشار بی‌ضابطهٔ تصاویر دلخراش، به ویژه تصاویر مستقیم از اجساد یا مجروحان غیرنظامی، هرچند در ظاهر روایتگر جنایت است، اما در عمل می‌تواند کارکرد روانی مورد نظر دشمن را تکمیل کند: القای شکست‌ناپذیری، تهییج اضطراب اجتماعی و فرسایش سرمایهٔ روانی جامعه. روایت مظلومیت، باید با حکمت و درک صحیح از بستر جنگ روایت‌ها همراه باشد. به جای…
در ادبیات مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، یکی از مثال‌های کلاسیک، ماجرای توسعه بزرگراه‌ها برای کاهش ترافیک است. در برخی شهرها، از جمله هیوستون آمریکا، برای حل معضل ترافیک، بزرگراه‌های گسترده‌تری ساخته شد. این اقدام در کوتاه‌مدت باعث کاهش بار ترافیکی شد، اما پس از چند سال، نه‌تنها ترافیک به حالت قبل بازگشت، بلکه از آن هم شدیدتر شد. این پدیده را «تقاضای القاشده» (Induced Demand) می‌نامند: وقتی ظرفیت سیستم افزایش می‌یابد، الگوی رفتار کاربران نیز تغییر می‌کند و نهایتاً همان فشار قبلی (و چه‌بسا بیشتر) بازتولید می‌شود. این تجربه برای من، در مواجهه با ابزارهای هوش مصنوعی نیز تکرار شد….
دو روز آخر آذرماه را خوزستان بودم؛ اهواز و ماهشهر. سفرم زمانی بود که شهر اهواز، درگیر آب‌گرفتگی بود. در باره‌ی آب‌گرفتگی‌ها شاید بعدتر چیزهایی نوشتم. اینجا کمی در باره‌ی مستندگزارش حامد هادیان در مسئله ماهشهر و شهرک‌های اطرافش(شهرک طالقانی، چمران و رجایی) چند نکته می‌نویسم: رخدادهای ماهشهر و شهرک‌های آن، جنبه‌های اجتماعی جدی‌ای دارد که با فضای امنیتی ساخته شده پیرامونش، به نادیده‌گرفتن آن مسئله‌ها می‌انجامد. به صورت خلاصه می‌توانم بگویم ما با یک تبعیض و ظلم تاریخی مواجهیم که دهه‌هاست مردم این منطقه و منطقه‌های اطراف را آزرده است. پاک‌ترین الفاظی که مردم در مورد این وضعیت بیان…
موضوعات وبلاگ
- تأمّلات و تحمّلات (۱۴۸)
- رسانه و ارتباطات (۶۱)
- زنان و خانواده (۲۷)
- فرهنگ و جامعه (۵۱)